Szczególny wpływ na odprężenie w stosunkach Wschód ? Zachód mają stosunki bilateralne między ZSRR a Stanami Zjednoczonymi. Głoszona przez szereg lat idea pokojowego współistnienia państw o odmiennych systemach i realizowana przez państwa socjalistyczne w praktyce, znalazła odbicie w sferze konkretnych stosunków międzynarodowych Realizm przywódców politycznych St. Zjednoczonych na początku lat siedemdziesiątych pozwolił im na oficjalną aprobatę zasady pokojowego współistnienia jako podstawy wzajemnych stosunków z ZSRR. W ważnym dla stosunków międzynarodowych dokumencie ? ?Deklaracji o podstawach stosunków wzajemnych między ZSRR a USA1 podpisanej 29 maja 1972 r., mówi się, iż Będą one się kierowały wspólnym przekonaniem, że w wieku nuklearnym dla utrzymania stosunków między nimi nie ma innej podstawy oprócz zasady pokojowego współistnienia. Różnice w dziedzinie ideologii i ustrojów społecznych ZSRR i USA nie stanowią przeszkody dla rozwijania między nimi normalnych stosunków, opartych na zasadach suwerenności, równości, nieingerowania w sprawy wewnętrzne na zasadzie wzajemnej korzyści 2. Podpisanie tego dokumentu oraz cały szereg porozumień zawartych między ZSRR a St. Zjednoczonymi w latach siedemdziesiątych stało się możliwe dzięki temu, że Stany Zjednoczone uznały istnienie strategicznej równowagi sił. Globalna równowaga sił ZSRR i USA wpłynęła na uznanie równorzędnej roli ZSRR w stosunkach międzynarodowych i umożliwiła odchodzenie od ?zimnej wojny” na rzecz odprężenia. Można więc wyciągnąć wniosek, że u podstaw odchodzenia od ?zimnej wojny” i napięcia w stosunkach międzynarodowych ku odprężeniu leżały czynniki obiektywne i subiektywne. Jest to zarazem ważna przesłanka metodologiczna, pozwalająca trafniej poszukiwać przyczyn zakłóceń polityki odprężenia, które występują współcześnie.
